کتاب فرصت از دست رفته‌ پارلمان در ایران اثر محدثه جزائی انتشارات هزاره سوم

فرصت‌های بر باد رفته در تاریخ ایران، اندک نیستند؛ اما هنگامی که از دریچۀ نهادها، به این مسئله بنگریم؛ ریشۀ بسیاری از کژتابی‌ها، نقصان‌ها و خلاف‌آمدهای کنونی را می‌توان به نقاطِ عطف تأسیسی نسبت داد. بزنگاه‌هایِ تاریخیِ ناگزیری که در نتیجۀ هجمه‌های ویران‌گرِ منتج‌شده از ارتباط با فرنگستان؛ نتوانستند معمارِ مناسبی برای آیندۀ ایران باشند. در این میان؛ به‌نظر می‌رسد نهادِ مجلس مطالعۀ موردیِ مناسبی‏ است که از یک‌سو ریشه در سنت‌های ایرانی و اسلامی داشت و از سوی دیگر؛ همراه با نخستین پیام‌آوران و نقّالانِ ایرانی که به توصیف دیده‌های خود از فرنگ پرداخته‌بودند؛ مابه‌ازایی به‌نام «پارلمان» یافته بود. ناگفته پیداست که رجوع به سنت‌ها تنها در برخوردِ ناگزیرانه و شاید عاجزانه، با مفاهیم و نهادهای جدید صورت گرفته بود؛ مسئله‏ ای که به منازعه‌های مفهومی و سیاسی درازدامنی در ایران دامن زده است.